Günümüz tüketim toplumunda sürekli olarak çeşitli mal ve hizmetler satın alıyoruz. Ancak satın aldığımız ürünler her zaman beklentilerimizi karşılamayabilir. Peki satın aldığınız bir üründe sorun olduğunda yasal haklarınızın neler olduğunu biliyor musunuz? Ayıplı mal kavramını ve tüketici haklarınızı bilmek, mağduriyetinizi gidermek için kritik öneme sahiptir.
Ayıplı Mal Nedir?
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 8. maddesine göre ayıplı mal, tüketiciye teslim anında kararlaştırılan özelliklere uygun olmayan, sahip olması gereken nitelikleri taşımayan veya kullanım amacını karşılamayan malı ifade eder.
Ayıplı mal kavramı şu durumları kapsar:
• Ambalajında, etiketinde belirtilen özellikleri taşımayan ürünler
• Normal şartlarda sahip olması gereken özellikleri bulundurmayan mallar
• Satıcı tarafından bildirilen niteliklere sahip olmayan ürünler
• Benzer ürünlerin özelliklerini taşımayan veya kullanım amacına uygun olmayan mallar
Ayıp Türleri
Ayıplar genel olarak dört kategoride değerlendirilir:
Maddi Ayıp: Malın fiziksel yapısındaki eksiklikler. Örneğin yeni telefonun ekranında çizik olması.
Hukuki Ayıp: Malın kullanımını kısıtlayan hukuki engeller. Örneğin ürün üzerinde üçüncü kişilerin hak iddia etmesi.
Ekonomik Ayıp: Malın değerini azaltan durumlar. Örneğin antika olarak satılan vazonun taklit çıkması.
Açık ve Gizli Ayıp: Açık ayıp teslim anında görülebilirken, gizli ayıp kullanım sırasında ortaya çıkar.
Tüketici Haklarınız
Ayıplı mal durumunda kanun size dört seçimlik hak tanır:
1. Sözleşmeden Dönme: Malı iade ederek ödediğiniz bedelin iadesini isteyebilirsiniz
2. Bedelden İndirim: Malı elinizde tutup ayıp oranında indirim talep edebilirsiniz
3. Ücretsiz Onarım: Aşırı masraf gerektirmediği takdirde, masrafları satıcıya ait olmak üzere onarım isteyebilirsiniz
4. Ayıpsız Misli ile Değiştirme: İmkân varsa aynı modelde ayıpsız ürünle değişim talep edebilirsiniz
Bu haklardan hangisini kullanacağınız tamamen sizin tercihinizdir. Satıcı, seçtiğiniz talebi yerine getirmekle yükümlüdür ve sizi başka bir seçeneğe yönlendiremez.
Sürelere Dikkat!
Ayıplı mal durumunda dikkat etmeniz gereken kritik süreler:
Bildirim Süreleri:
• Açık Ayıplar: Malın tesliminden itibaren 30 gün içinde bildirim yapılmalı
• Gizli Ayıplar: Ayıbın ortaya çıktığı tarihten itibaren 30 gün içinde bildirim yapılmalı
Zamanaşımı Süreleri:
• Genel Zamanaşımı: Malın tesliminden itibaren 2 yıl
• Konut ve Tatil Amaçlı Taşınmazlar: 5 yıl
• İkinci El Satışlar: En az 1 yıl (sözleşmeyle belirlenebilir)
Günlük Hayattan Pratik Örnekler
Giyim Ürünleri: Satın aldığınız kazağın dikişleri ilk giymede sökülüyorsa, bu açık bir ayıptır. 30 gün içinde bildirimde bulunarak seçimlik haklarınızı kullanabilirsiniz.
Elektronik Cihazlar: Televizyonunuz bir süre sonra görüntü vermiyorsa, bu gizli ayıptır. Sorunu fark ettiğiniz tarihten itibaren 30 gün içinde başvuru yapmalısınız.
Mobilya: Gerçek deri olarak satılan koltuk suni deri çıkarsa, ekonomik ayıp söz konusudur. Bu durumda da 30 günlük bildirim süresi geçerlidir.
Adım Adım Ne Yapmalısınız?
1. Durumu Tespit Edin: Ayıbın ne olduğunu, ne zaman ortaya çıktığını belirleyin
2. Belgeleri Hazırlayın: Satış fişi, garanti belgesi, kullanım kılavuzu gibi belgeleri toplayın
3. Satıcıya Başvurun: İlk olarak satıcıya başvurarak seçimlik hakkınızı yazılı olarak bildirin
4. Üretici/İthalatçıya Başvurun: Satıcıdan sonuç alamazsanız üretici veya ithalatçıya başvurabilirsiniz
5. Tüketici Hakem Heyeti: Son çare olarak uyuşmazlık değerine göre hakem heyetine veya mahkemeye başvurun
Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu
2025 yılı için tüketici hakem heyetlerine 149.000 TL'ye kadar olan uyuşmazlıklar için başvuru yapılabilir. Bu değerin üzerindeki uyuşmazlıklar için tüketici mahkemelerine başvurulmalıdır. Hakem heyeti başvuruları ücretsizdir ve hızlı çözüm sunar.
Önemli Hatırlatmalar
• Satıcı Dayatması: Satıcı size onarım öneriyorsa ama siz iade etmek istiyorsanız, iade talebinizde ısrarcı olun. Seçim hakkı tamamen sizindir.
• İkinci El Ürünler: İkinci el ürünlerde de aynı haklar geçerlidir, ancak zamanaşımı süresi daha kısa olabilir.
• İnternet Alışverişi: Mesafeli sözleşmelerde ayıplı mal hakları yanında 14 günlük cayma hakkınız da bulunur.
• Garanti Farkı: Ayıplı mal sorumluluğu garantiden bağımsızdır. Garanti süresi dolmuş olsa bile 2 yıllık zamanaşımı süresi içindeyse haklarınızı kullanabilirsiniz.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kontrol Edin: Değerli ürünleri teslim aldığınızda mutlaka kontrol edin. Açık ayıpları hemen tespit etmek önemlidir.
Belgeleri Saklayın: Satış fişi, garanti belgesi gibi belgeleri mutlaka saklayın. Bu belgeler hak talebinizin en önemli dayanağıdır.
Yazılı Başvuru: Başvurularınızı mümkünse yazılı olarak yapın ve bir kopyasını saklayın. Bu, hukuki süreçlerde deliliniz olacaktır.
Süreleri Kaçırmayın: Bildirim ve zamanaşımı sürelerine dikkat edin. Bu süreleri kaçırmak haklarınızı kaybetmeniz anlamına gelir.
Sonuç
Ayıplı mal, tüketici hukukunun en temel konularından biridir. Bir tüketici olarak haklarınızı bilmek ve gerektiğinde kararlılıkla kullanmak, mağduriyetinizi gidermek için atmanız gereken ilk adımdır. Satın aldığınız bir ürün beklentilerinizi karşılamadığında, kanunun size tanıdığı güçlü seçimlik hakları kullanarak adaletli bir çözüm bulabilirsiniz.
Unutmayın ki, tüketici olarak haklarınızı bilmek ve kullanmak sadece kendi menfaatiniz için değil, aynı zamanda piyasadaki kalite standartlarının yükseltilmesi için de önemlidir. Haklarınızı kullanarak hem kendinizi korur hem de diğer tüketiciler için daha kaliteli bir pazar ortamının oluşmasına katkıda bulunursunuz.
Bu makale Avukat Emre SOBAY tarafından yazılmıştır. Makalenin daha detaylı versiyonu için tıklayın.
