İngiltere’de işletme kurmak isteyen kişiler; 31 Aralık 2020 itibarıyla Ankara Antlaşması’nın yürürlükten kaldırılmasının ardından, alternatif olarak start-up vizesine başvurabilmektedir. Yurtdışında yaşamaya karar verdiniz ve İngiltere’de iş kurma girişiminde bulunmak istiyorsanız, İngiltere start up vizesi, sizin için en uygun vize türlerinden biridir. Ancak uygulanabilir ve ölçeklenebilir yenilikçi bir iş fikrine sahip olmanız gerekir. Piyasadaki her şeyden farklı olmalısınız. Bir girişimci olarak halihazırda faaliyette olan bir işletmeye katılamazsınız. Başvuru yapacak kişilerin iş fikirlerinin, İngiltere’de bulunan bir yükseköğretim kurumu veya yine buradaki girişimcileri destekleme geçmişi olan ticari bir kuruluş gibi onay kuruluşları tarafından değerlendirilmiş ve destekleniyor olması gerekir. Tüm sorularınıza cevap olmaya çalışacağımız makalemiz boyunca, bu konuların hepsini detaylı bir şekilde anlatacağız. Start-up Vizesi Koşulları Start up vizesi alma koşullarını maddeler halinde açıklayalım. Daha önce İngiltere’de böyle bir girişimci vize başvurusunda bulunmamış olan kişilerin, İngiltere Start-up vizesi başvurusu yapma hakkı vardır. Toplamda 2 yıl olarak verilen İngiltere Start-up vizesi sahiplerinin, vizelerini uzatma hakkı yoktur. Oturum sürelerini uzatmak isteyenler, hâlâ İngiltere’deyken vizelerini innovator vize türüne çevirebilir. İngiltere Start-up vizeniz varsa, kurduğunuz işletmenin dışında herhangi bir işte çalışabilir veya yurtdışında seyahat ederek tekrar İngiltere’ye dönebilirsiniz. Ancak bununla birlikte az önce de belirttiğimiz gibi İngiltere’ye yerleşemezsiniz. Herhangi bir devlet fonundan yararlanamaz ve profesyonel sporcu olarak çalışamazsınız. Start-up Vizesi Başvuru Evrakları İngiltere Start up vizesi başvuru evraklarını maddeler halinde açıklayalım. Start-up vizesi başvuru evrakları konusunda, geçerli bir pasaport elbette ilk şarttır. Tüm başvuru sahipleri, onay kuruluşlarından kendi adına bir onay mektubu almalıdır. Onay mektuplarında; Onay kurumunun adı, Onayın referans numarası, Başvuru sahibinin; kimlik ve pasaport bilgileri, Daha önce Birleşik Krallıkta iş kurmadığını gösterir belge, Ticari girişimi ve müşterilerine sunacağı hizmet ve ürünün kısa açıklaması, Ticari girişiminin belirtilen kurallara uygun olarak yenilikçi, uygulanabilir ve ölçeklenebilir olduğu, Home Office talep ettiğinde, onay kuruluşundaki mektuptaki bilgileri doğrulayacak bir kişinin adı ve iletişim bilgileri, Düzenleme tarihi bulunmalıdır. B2 seviyesi İngilizce yeterliliğini gösterir belgeler, Finansal evraklar. Start-up Vizesi Başvuru Koşulları Start-up vizesi başvuru koşullarını maddeler halinde açıklayalım. Start up vizesine başvuru koşulları ilk maddesi; kişi 18 yaşında ve en az lise mezunu veya MEB onaylı bir ustalık ve uzmanlık belgesi almış olmalıdır. Bununla birlikte üniversite eğitiminize devam ederken de Start-up vizesine başvuruda bulunabilirsiniz. Başvuru tarihinde mevcut pasaportun en az 2 yıllık süresi olmalıdır. Türkiye’de yaşayan oturum izni bulunan kişiler de Start-up vizesine başvurabilir. Başvuru yapacak kişilerin, İngiltere’de ikamet edecekleri süre boyunca geçimlerini sağlayacak birikimleri olmalıdır. Banka hesaplarında en az 28 gündür bekleyen ve yine en az 1.270 GBP bulunmalıdır. Bununla birlikte kişi, eğer eşleri ve çocukları için de başvuru yapacaksa eş için 285 GBP, ilk çocuk için 315 GBP ve sonraki her bir çocuk için 200 GBP hesaplarında bulundurmalıdır. Vize başvurusunda bulunacak kişinin, CEFR seviyelerine göre B2 seviyesinde İngilizce bilgisine sahip olması beklenir. İngilizce seviyenizi SELT (Secure English Language Test) sonucunuzu sunarak göstermelisiniz. ILETS UKVI ve ILETS Life Skills testleri de Start-up vizesi için geçerlidir. Türkiye’de yetkilendirilmiş sınav merkezlerinde bu sınavlara girebilirsiniz ve en az 5,5- 6,5 aralığında puan almalısınız. İngiltere Start-up vizesi başvuru evrakları İngilizce olarak hazırlanmalıdır. Dili İngilizce olmayan evrakların noter onaylı çevirilerinin dosyaya eklenmesi elzemdir. Tercümelerde, belgenin tercüme ediliş tarihi, tercüme eden tercümanın isimli mührü ve tercüme bürosunun iletişim bilgileri de yer almalıdır. Start-up vizesi ve 2 yıl sonra dönüştürülme fırsatı bulunan Innovator vize için gireceğiniz İngilizce sınavı; okuma, yazma, konuşma ve dinleme bölümlerinden oluşmalı, resmi sınav sonucunun yanında tüm bu bölümlerin sonuçları da belgelenmelidir. Çünkü her bir bölümden de en az B2 seviyesinde sonuç alınmalıdır. Türkiye’de eğitim gördüğünüz üniversitenin dili İngilizce ve üniversitenizin eski adıyla NARIC, şimdiki adıyla da ENIC/ ECCTIS (İngiltere Denklik Kurumu) onayı varsa, İngilizce şartından muaf olursunuz. Üniversitenizin dili İngilizce, ancak ENIC’den onaylı değilse, genellikle onaylanan bir yöntem olarak denklik için ücretli bir şekilde ENIC’e başvurarak İngilizce kriterinden muaf olabilirsiniz. Başvuru ücreti yaklaşık 60 Sterlin tutmaktadır. Bu ücrete kargo vb. masraflar da eklenir. Başvurunuz yaklaşık 2-3 hafta sonra sonuçlanır. Vize başvurusunda bulunacak kişilerin; iş fikirlerinin yenilikçi, uygulanabilir ve ölçeklenebilir olması 25 puan, daha önce Birleşik Krallıkta bir işletme kurmamış olması 25 puan, B2 düzeyinde İngilizce biliyor olması 10 puan ve mali gereksinimlerini sağlayabiliyor olması 10 puan olmak üzere, toplam 70 puan şartını yerine getirmesi gerekir. Yoksa vize reddedilir. Girişimde bulunmayı düşündüğünüz işin, ilgi çekici olmasının yanında İngiltere’de piyasasının kazanç sağlar potansiyelde olması gerekir. Kabul etmek gerekir ki bu ucu açık, hatta derya deniz bir tanımdır. Bir sınırlama getirilmediğinden güçlü bir iş planı anlatımına ihtiyacınız olduğunu söyleyebiliriz. Gerisi de bu planı okuyacak profesyonellerin size ve fikrinize inanmasına kalmaktadır. Bu detayı önemsemenin, vize alımını kolaylaştırması yönünden faydalı olduğunu hatırlatmak isteriz. Yeni veya mevcut pazar ihtiyaçlarını karşılayan, rekabet avantajı yaratacak gerçek bir iş planı hazırlamalısınız. Mevcut kaynaklarınıza ulaşabilmeli; işi başarılı bir şekilde yürütmek için gerekli bilgi, beceri, deneyim ve pazar farkındalığına sahip olmalısınız. Ayrıca yapılandırılmış planlama, iş yaratma ve ulusal pazarlarda büyüme potansiyeline dair kanıtlarınızın olması gerekir. İş planıyla ilgili dikkat çeken en önemli husus; Ankara Antlaşması’nda olduğu gibi iş planınızı herhangi bir vize memuru yerine, yaptığınız işi bilen ve Home Office tarafından belirlenen profesyonel kişilerce değerlendirilir. Değerlendirmelerin yapıldığı bu kurumlara Endorsing Body denir. Tüm başvuru sahiplerinin Home Office tarafından onaylanmış bir onay kuruluşu tarafından düzenlenmiş bir onay mektubu sunması gerekir. Başvuru sahibinin istenilen kriterlere uygun olduğunu gösterir bu mektuplar, vizeye başvuracak kişilerin iş fikirlerinin uygulanabilirliği durumunda düzenlenir. Eğer onay kuruluşları bu anlamda herhangi bir konuda şüpheye düşerse, onay mektubunu düzenlemez. Hazırlanan bu iş planını İngiltere’de bulunan ve hükümetin belirlediği kurum ve kuruluşlardan onaylatmalısınız. İş planının onaylanması neticesinde aldığınız endorsement letter, yani onay mektubunun kullanım süresi 3 aydır. Bu süre zarfında vize başvurunuzu tamamlamalısınız. Ancak süreyi kaçırdıysanız ve geçerli bir sebep sunabiliyorsanız, belgenin yenilenmesini talep edebilirsiniz. Bu vize türüyle İngiltere’de halihazırda kurulmuş bir işe ortak olamayacağınızı, vizenizin 2 yıl geçerli olacağını ve uzatılmayacağını unutmamalısınız. Tire 1- Graduate Entrepreneur vizesinden Start-up vizesine geçiyor olsanız bile sürenizin toplamda 2 yıl olduğu koşulu değişmez. Tire 1’da geçirdiğiniz süre de bu 2 yıla dahil edilir. 2 yıl sonra dilerseniz Innovator vizesine geçiş yapabilirsiniz. Ayrıca vizeniz çok girişli olduğundan bu 2 yıl süresince giriş çıkış yapabilirsiniz. Start-up vizesinin İngiltere tarafından işinizi kurmanız için bir başlangıç olarak değerlendirdiğini düşünebiliriz. Bu tür başlangıç vizelerinde size başta 2 yıl gibi bir süre tanınarak işinizi yürütüp yürütemeyeceğiniz değerlendirilir. Her şey yolunda giderse de Innovator vizesine geçiş yaparsınız. İş planını onaylayan kurum, iş geliştirme aşamalarını bu 2 yıl boyunca kontrol eder ve gerekli görürse durumunuzu Home Office ile paylaşır. Start-up vizesiyle eşinizi veya 2 yıldır süren birlikteliğinizi kanıtladığınız partnerinizi ve 18 yaş altı çocuklarınızı yanınızda götürebilirsiniz. Aile bireylerinin başvurusu için “Start-up or innovator permission to stay” adlı formu doldurulmalıdır. Eşiniz/ partneriniz dilediği işte çalışabildiği gibi, çocuklarınız da eğitim haklarından ücretsiz yararlanır. Daha önce yasal olmayan yollardan İngiltere’de kaldıysanız ve bu anlaşıldıysa, Start-up vizesine başvuruda bulunamazsınız. Start-up vizesine aynı firma adı altında birden fazla kişi başvuruda bulunabilir. Ancak her bir adayın kendi adına onaylı bir iş planı bulunmalıdır. Başka bir deyişle, her aday aynı iş planını kendi adına onaylatmalıdır. İngiltere’de ikamet ederken de Start-up vizesine başvuru yapabilirsiniz. Ancak, Visitor (Turist vizesi) Short-term student (Kısa dönem öğrenci vizesi) Parent of a child student (Reşit olmayan öğrenci ebeveyni vizesi) Domestic worker in a private household (Özel bir evde işçi statüsü vizesi) Outside the immigration rules (Kaçak olarak) şeklinde kalıyorsanız, Start-up vizesine başvuramazsınız. Bununla birlikte daha önce şu vizelerden biriyle ikamet izniniz varsa, Start-up vizesine başvuruda bulunabilirsiniz. In the Start-up Doctorate Extension Scheme Tier 1- Graduate Entrepreneur Long term student visa (Uzun dönem öğrenci vizesi) Start-up vizesinin başvuru sonuçları 3-4 hafta içinde açıklanır. Ancak başvurunuzu İngiltere’den yapıyorsanız bu süre 8-9 haftayı bulabilmektedir. Start-up vizeniz onaylandığında, şimdilerde Covid-19 sebebiyle 3 aya kadar uzayabilmekle birlikte, size 30 günlük bir vize verilir. Bu sürede İngiltere’ye giriş yaparak BPR’ınızı (Biyomerik Residence Permit) almanız gerekir. Start-up vizenizi daha hızlı sonuçlandırmak istiyorsanız, öncelikli vize başvurusu hizmetinden yararlanabilirsiniz. Vize başvuru merkezleri aracılığıyla başvurularını tamamlayan kişilerin; başvuru ücretine ek bir ücret ödeyerek, öncelikli vizesini başvuru merkezlerindeki randevusundan itibaren 5 iş günü içinde sonuçlandırma imkânı vardır. Vizeniz reddedilirse, ret mektubunuzu da sunarak, administrative review yani idari inceleme başvurusu yapabilirsiniz. Start-up Vizesi İş Planı ve Endorsement Body Hakkında Önemli Notlar Fark etmişsinizdir; bu makalenin en önemli detayı iş planının hazırlanması konusu. Bu sebepten ayrı bir başlık açıp bu konuyu madde madde değerlendirmek yerinde olacaktır. Detaylı ve özgün bir şekilde hazırlanmış olması gerektiğinin altını çizdiğimiz iş planı, başvuru yapacağınız mesleki alanın uzmanlarınca incelenerek onaylanacağı için planınızı bir danışmana hazırlatsanız da bu hazırlığa mesleki jargon ve teknik destek bakımından sizin de yüzde 80 müdahil olmanız gerekir. Aksi takdirde mesleki bilgi ve beceri tam olarak yansıtılamayacağı için eksik bir iş planı olacağından, onay alma şansınız azalacaktır. Ayrıca bazı onay kurumları, iş planı hazırlama veya hata düzeltme konusunda da ücretli hizmet verebilmektedir. İş planının detayları, İngiltere hükümetinin seçtiği, sizin başvurduğunuz alanda uzman üniversite veya özel kuruluşlar tarafından incelenir. Bu kuruluşlardan bazıları, inceleme için ek ücret talep edebilmektedir. Bunlar başta alınan kayıt, plan üzerinde çalışma ve süreç yönetimi ücretleri olmak üzere 3’e ayrılır. 100 Euro ile başlayan iş planı başlığının denetim ücretleri, onay kurumuna göre değişmektedir. Plan üzerinde çalışmak için kimi kurumlar tek bir ücret talep ederken, kimileri de saatlik 25- 60 Euro civarında bir ücret istemektedir. Bazı kurumlar iş planı da hazırlayabilmekte veya isterseniz başka kurumlara yönlendirebilmektedir. Bu planların ortalama ücreti 1,500- 3,500 Euro arasındadır. Bir diğeri de onay kurumlarının çoğu yıllık olarak ve 2 yıllık vizenizin süresince süreç takip ücreti talep edebilir. Bunu üyelik şeklinde de alabilirsiniz. Ücreti bazen peşin, bazen yıllık, bazen de aylık taksitlere bölerek ödemek mümkündür. Genel olarak onay kurumuna göre değişkenlik gösteren ücretler, 2 yıl için toplamda 5,000- 24,000 Euro arasında değişmektedir. Tabii iş başlığınız ilginçliğiyle dikkat çekerek onay kurumu ya da dışarıdan sponsor desteği alırsa, genelde bu ücretlerden muaf tutulursunuz. Home Office, onay kurumlarından her birine yılda ortalama 20- 25 onay hakkı vermektedir. Ücretsiz hizmet veren onay kurumları çok hızlı bir şekilde dolar ve bu dönemde yeni başvuru alamaz. Bu kurum ve kuruluşlar, adayların çoğunu iş planı detaylarını konuşmak için arayabilir. Mülakat denilebilecek bu aramada, yapacağınız işin detaylarıyla ilgili soruları yanıtlamanız beklenir. Home Office, kurumlardan, onayladıkları kişilerle ülkeye girişi ve iş kurulum aşamasının en az 6., 12. ve 24. ayında iletişime geçerek iş kurma ve geliştirme süreçleriyle ilgili rapor tutmalarını ister. Yani iş planınızı onaylayan kurum, vizeniz onaylanıp İngiltere’ye gittikten sonra sizinle istediği aralıklarla iletişime geçerek işinizin durumunu takip edecektir. Onay kurumu, takip sürecinde işin durumuyla ilgili olumsuz konulara rastlarsa, bunu Home Office’e bildirmekle yükümlüdür. Durumun ağırlığına göre verdiği onayı çekme, vizenizi iptal etme hakkına sahiptir. Start-up Vizesi Endorsement Body Onay Süreci Hakkında Start-up vizesinin onay kurumlarındaki konumunu, vize için gerekli bütçeyi oluşturmak ve bu vize üzerinden başvuruya karar vermek açısından onay kurumlarının çalışma şeklini 4 aşamada açıklayabiliriz. Birinci Aşama: İlk aşama elbette iş planı hazırlamak; önce bir onay kurumu seçerek onun size sağladığı ya da sizin hazırladığınız iş planının ön şablon taslağı doldurulur. Bu şablona yazacağınız işin özeti ve önemli noktalarıyla birlikte detaylı bir özgeçmişinizi de göndermelisiniz. Bu ön değerlendirmedir ve onay kurumu genelde ücret talebinde bulunur. Kurum, size başvurunuzla ilgili olumlu ya da olumsuz olarak dönecektir. İkinci Aşama: Ön değerlendirmede onay kurumunu ikna ettiyseniz, kuracağınız iş başlığı vize koşullarına uyuyor demektir. Kurum, size, bu iş başlığında bir plan hazırlayabileceğinizi söyleyen bir ön onay bilgilendirmesi yapar. Hemen iş planınızı tamamlayıp onay kurumuna göndermeniz gerekir. Kurum, sizden bu aşamada da iş planı kontrol ücreti veya ücretli üyelik talep eder. Üçüncü Aşama: Onay kurumu bu aşamada ya iş planınıza onay verir ya da revize isteyerek size geri gönderir. Daha önce ücret ödemediyseniz revize edilmiş iş planı için kurum sizden bu ücreti talep eder ve ödemenizin ardından size bir onay mektubu gönderir. Böylece başvurunun Türkiye ayağı tamamlanmış olur. Dördüncü Aşama: Vizenizi aldıktan sonra İngiltere’ye giderek iş kurulumuna başlayabilirsiniz. Onay kurumu bu aşamada da sizi denetleyerek bu hizmetin aylık ödemelerini talep edecektir. Start-up Vizesi Başvuru Ücretleri Birleşik Krallık’ın resmi internet sitesinden online olarak yapılan İngiltere Start-up vizesi, başvuru formu tamamlandıktan sonra, sistem sizi start-up vizesi başvuru ücretleri ödeme sayfasına yönlendirecektir. Ödemeyi, kredi kartınızla online olarak da yapabilirsiniz. Vize ücretiniz, başvurunuzu gerçekleştirdiğiniz yere göre değiştiği gibi, başvuruların Birleşik Krallık içinden ya da dışından yapılmasına göre de değişir. Eğer Birleşik Krallık’tan vize değişimi yapıyorsanız ücretiniz 493 GBP’dir. Başvuru, Birleşik Krallık dışında bir ülkeden ise 363 GBP’dir. Türkiye vatandaşları için vize başvuru ücreti 55 GBP indirimlidir. Bu indirim sadece ana başvuru sahibine uygulanacaktır. Eğer eş ve çocuklar da vize başvurusu yapacaksa onlar için de ayrıca vize ücreti zorunludur. Birleşik Krallık’ta vize değişimi için başvuru yapılıyorsa 493 GBP, Birleşik Krallık dışından başvuru için de 363 GBP ödenmelidir. Bununla birlikte tüm başvuru sahiplerinin IHS (Immigration Health Surcharge) yani göçmen sağlık hizmeti ek ücretini de ödemesi zorunludur. Bu ücret, sponsorluk sertifikasında belirtilen başlangıç ve bitiş tarihlerine göre, ödeme anında sistem tarafından otomatik olarak hesaplanmaktadır. Start-up vizesi 2 yıl verildiği için IHS ücreti de 2 yıllık olarak dolar kuru üzerinden ödenir. IHS ödemeleri, başvuru formunun doldurulmasından sonra ve vize ücretlerinden önce ödenmektedir. Vizenin reddedilmesi durumunda ödediğiniz IHS ücretinin ödemesini geri alabilirsiniz. Start-up Vizesi Meslek Alanları Start-up vizesi, İngiltere’de iş kurmak isteyen ve fazla iş tecrübesi olmayan gençlere yönelik bir vize türüdür diyebiliriz. Ağırlıklı olarak IT, IP, web tasarım, mimarlık, mühendislik, elektrik, elektronik, bilgisayar, yazılım, oyun, ARGE alanlarında başvurulan iş planları kabul edilmektedir. Yeni buluş veya icat geliştirenler ve geliştirdiği bu işin İngiltere’de yükseleceğine inanlar, bu vizeye başvururken bir adım öndedir.